Zes aandachtspunten voor leren en ontwikkelen

Luisteren naar signalen en ernaar handelen, dat systeem zit op slot bij de overheid

Alles begint bij oprecht contact. En hierin moet de overheid leren om ‘waarachtig te leren luisteren’. Niet zozeer om te horen wat we moeten doen, maar om de ander erkenning te geven. Zoals Remkes heeft gedaan tijdens de stikstofcrisis.

Vaker burgersignalen ophalen en hier ook iets mee doen. Handelen naar de overkoepelende wensen, zorgen en knelpunten die uit de signalen komen.

Leer- en ontwikkelgebieden

• Luistervaardigheden explicieter opnemen in de toolkit van communicatieprofessionals.
• Analysetools en methoden verkennen om overkoepelende conclusies en tendensen uit burgersignalen te halen.

Als je wantrouwen geeft, moet je niet gek opkijken als je wantrouwen terugkrijgt

De overheid moet weer op basis van vertrouwen gaan communiceren. We moeten af van het idee dat mensen er in beginsel op uit zijn te frauderen, denk aan de Toeslagenaffaire. Zoals een zorgverzekeraar die overstapte van een model van wantrouwen naar dialoog, waarna het aantal wanbetalers drastisch daalde.

Toegroeien naar een model van vertrouwen raakt ook aan doorontwikkeling van participatie. Geen inspraak voor de vorm, maar co-creatie of mede-eigenaarschap. Mensen het vertrouwen en de regie geven om de samenleving en hun directe omgeving zelf vorm te geven. Communicatie daarbij inzetten, ‘als redder van de democratie’.

Leer- en ontwikkelgebieden

• In alle uitingen vertrouwen uitstralen. Aandacht voor de tone of voice en inclusieve taal.
• Leren hoe je minder verkrampt met communicatie omgaat; beslissingen en afwegingen eerder actief openbaar maken.
• Faciliteren van participatietrajecten 2.0 en de communicatieprofessional leren om deze trajecten te regisseren. Kennis ontwikkelen van deze verbeterde vormen van burgerparticipatie.

Buiten komt nog steeds niet binnen

Haal het perspectief van buiten naar binnen. We moeten ons als overheid en communicatieprofessional intensiever gaan bezighouden met de verwachtingen en gevoelens die in de ‘buitenwereld’ leven. De doelgroepen en hun verschillende leefwerelden beter leren kennen.

En we moeten ook de sociale processen die een rol spelen bij een crisis, weerstand of wantrouwen, beter leren begrijpen. En daarbij gebruikmaken van andere disciplines, zoals de gedrags-en datawetenschap, en filosofie. Filosofie helpt om uit je eigen perspectief te stappen en met zoveel mogelijk ogen naar de wereld te kijken. En meer werken op issue, waardoor binnen- en buitenwereld samenkomen.

Leer- en ontwikkelgebieden

• Meer aandacht voor datagedreven maatwerk en doelgroepsegmentatie.
• Kennis over sociale processen, meervoudig kijken en filosofie ontwikkelen en delen.
• Meer samenwerken met andere domeinen, een multidisciplinair kennisnetwerk opbouwen.

Kijk voorbij de boodschap

De communicatie bij het Rijk is vaak instrumenteel (middelenproductie). Dit geldt vooral voor de interne communicatie. Een verbreding van het vak is nodig. Werken met een visie en uitgangspunten, vanuit de doelstelling voor de organisatie én voor de samenleving.

Wat dit onder andere vereist, is vaker het brede gesprek voeren over de rol van communicatie bij een vraagstuk. Alle betrokkenen bij het vraagstuk bij elkaar zetten (the whole system in the room). Samen kijken welke bijdrage communicatie kan leveren en daarbij verder kijken dan de boodschap.

Leer- en ontwikkelgebieden

• Verbreding van de vaardigheden. Van middelendenken naar opgavegericht werken.
• De communicatieprofessional leren om als regisseur van processen en als verbinder te werken.
• Structureel dialoogsessies organiseren. Meer communicatieprofessionals opleiden om zo’n dialoog te faciliteren.

Kom jij binnen bij de top?

Vertrouwen hebben in je professionaliteit en ook je plek claimen aan de voorkant van het proces en welke bijdrage je daar dan in hebt. Zorgen dat je als communicatie­professional vroeg genoeg aan tafel zit om krachtig en strategisch te kunnen adviseren.

Meepraten aan de bestuurstafel vraagt ook om kennis van zaken. Bestuurders hebben behoefte aan onderbouwde adviezen; aanbevelingen die fit-for-use zijn.

Leer- en ontwikkelgebieden

• De communicatie­professional helpen om in positie te komen. Het opdrachtgever- en opdrachtnemerschap professioneler organiseren.
• Meer verdieping in de inhoud en onderbouwing. De taal van de boardroom leren spreken. Uitdragen wat communicatie bijdraagt aan de vraagstukken die aan de bestuurstafel of in de directievergadering spelen (zie ook punt 6).

‘Bij heel veel organisaties is de communicatieafdeling niet meer dan een grote ballenbak aan dingetjes’

Waartoe ben je als directie Communicatie en als communicatieprofessional op aard? Focus je op die vraag en baken daarmee de werkzaamheden van de communicatieafdeling af. Toets elke communicatievraag die binnenkomt, langs die meetlat. Zo verdrink je niet in alle vragen die de hele dag op jou en jouw afdeling afkomen.

En ook: bepaal vooraf het beoogde effect. Meer onderzoeken en monitoren. Na een project stilstaan voor reflectie. Evalueren en meten of het effect is bereikt. En vervolgens iets doen met de uitkomst. Kortom: een professionaliseringsslag; de wens iedere keer een stukje beter te worden.

Leer- en ontwikkelgebieden

• Kennis en tools over accountable werken onderdeel maken van het dagelijkse werk.
• Meer focus op strategie en onderzoek.