Handreiking discoursanalyse

Wat is discoursanalyse

Mensen gebruiken gesprekken om tot oplossingen, standpunten of conclusies te komen. Meningen worden bijvoorbeeld al pratend met anderen ‘uitgeprobeerd’ en zo nodig aangepast. Een discoursanalyse geeft inzicht in zulke (onbewuste) gespreksstrategieën. Welke woorden worden gebruikt? Wat wordt niet uitgesproken? Je kunt gesprekken analyseren van bepaalde publieksgroepen, bijvoorbeeld op social media, maar ook van berichtgeving in de media.

Discoursanalyse onderscheidt zich door de ‘natuurlijkheid’ van de data: de onderzochte gesprekken zouden ook gevoerd zijn als ze niet werden geanalyseerd. In de praktijk blijkt er niet altijd voor elk vraagstuk voldoende natuurlijk gespreksmateriaal beschikbaar te zijn. Er kan dan worden besloten het gesprek aan te wakkeren, bijvoorbeeld met burgerfora, luisterrondes of debatten.

De inzichten uit een discoursanalyse kunnen leiden tot strategische en concrete voorwaarden voor de verder te voeren communicatie.

Aanpak: 5 stappen

De Handreiking discoursanalyse biedt een stappenplan. Samengevat:

1. Stel de volgende vragen: leent het vraagstuk zich voor een discoursanalyse? Voldoet het aan de voorwaarden en is er geschikt materiaal om te onderzoeken?
2. Maak een keuze voor: een analyse van wat er besproken wordt in de omgeving  of met de omgeving. In het tweede geval nodig je mensen uit een gesprek over het gesprek te voeren. 
3. Analyseer het materiaal op basis van uitgangspunten (zie vanaf pagina 30).
4. Beschrijf de resultaten en reflecteer hierop met collega’s.
5. Bepaal de communicatie-adviezen die volgen uit de analyse.

Voorwaarden voor een discoursanalyse

• Het gaat om een onderwerp met voldoende praatpotentie. Juist voor kwesties die aanleiding geven tot controverse is discoursanalyse een interessante methode.
• Het onderwerp is persoonlijk relevant voor de gespreksdeelnemers. Alleen dan is het voor hen zinnig om een standpunt in te nemen.